تصفیه فاضلاب کشتارگاه

پساب ناشی از کشتار حیوان و شستشوی لاشه گوسفند و گاو و مرغ دارای چربی و خون و مایعات و جامدات داخل بدن حیوان می باشد که در مجموع از بار آلودگی نسبتاً بالایی برخوردار است .

فاضلاب کشتارگاهی بسیار شبیه به فاضلاب خانگی است و لیکن از غلظت بشتری برخوردار می باشند . این نوع فاضلابها بطور کلی از مواد آلی تشکیل شده اند و حاوی مواد معلق و جامد بسیار زیادی هستند و همچنین از BoD5 بالایی برخورداند .

این فاضلابها اگر وارد مجرای ابهای سطحی شوند به سرعت تولید بوی نامطبوع خواهند کرد که از آنها در تثبیت این چنین فاضلابهایی احتیاج به اکسیژن می باشد آلودگی شدیدی را متوجه محیط زیست و موجودات آن می کنند .

چنانچه خون حیوان در مرحله اولیه جدا شده و بطور مجزا خشک گردد و وارد فاضلاب نشود مشخصات فاضلاب آنها بشرح جدول 1-1 خواهد بود .

مشخصات فاضلاب کشتارگاهها

فاضلاب PH 7.7-6

مواد معلق و شناور 800-500 mg / lit

Bo D 2700 -1500 mg / lit

CoD 4000-2000 mg / lit

مقدار فاضلاب در کشتارگاههای مختلف تابعی از نحوه کشتار وصرفه جویی در مصرف آب می باشد . ولی معمولاً در حدود 7 الی 9 متر مکعب به ازای هر تن گوشت برآورده شده است .

در کشتارگاه ها مقدار پساب ایجاد شده در حدود 10الی 15 لیتر به ازای هر راس مرغ برآورد گردیده است .
بدلیل شرایط خاص و کیفیت کاملاً بیولوژیکی این فاضلابها روشهای تصفیه گوناگون قابل اعمال است . روشهای لاگونی – بیولوژیکی هوازی و ترکیبی از این روشها با موفقیت بکار برده شده است .

روشهای کم هزینه از قبیل سیستمهای لاگونی نیاز به زمین در وسعت زیاد داشته و فقط در مواردی که زمین ارزان در اختیار است و منطقه دور از شهر می باشد قابل اعمال محسوب می گردد. روشهای لاگونی – بیهوازی –بیولوژیکی هوازی و ترکیبی از این روشها با موفقیت به کار برده شده است .

هزینه اجزای سیستم لاگونی بدون احتساب ارزش زمین معمولاً کمتر از سایر روشها بوده و نیاز به اپراتور متخصص نیز در کمترین حد می باشد . روشهای متداولی از قبیل لجن فعال شده و یا فیلترها با موفقیت بسیار زیادی در تصفیه خانه های این نوع فاضلابها بکار برده شده اند . این روشها هزینه تاسیساتی و نیاز به متخصصین در حد بیشتری دارند و در مقابل زمین کم و کیفیت تصفیه بسیار بالا است .

در نقاط نزدیک به شهر و مراکز جمعیت استفاده از روشهای مکانیکی بیولوژیکی تقریباً اجنتاب ناپذیر است و کاربرد تلفیقی از روشهای بی هوازی و هوازی بسیار متداول می باشد

تکنیک های تصفیه بی هوازی از جمله بیوفیلترهای بی هوازی ، هاضم های دو مرحله ای و غیره برای تصفیه پساب کشتارگاهی بطور وسیعی بکار برده شده اند ولی هر یک از این روشها به تنهایی برای تصفیه این نوع فاضلاب کافی نیست و لذا نیاز به تصفیه مرحله دوم که هوازی می باشد برای رسانیدن کیفیت پساب تصفیه شده به استاندادرهای قابل قبول ضروری است .

کمیت فاضلاب کشتارگاهها :

میزان فاضلاب کشتارگاه هارا در رابطه با فاضلابهای صنعتی اعداد مختلفی ذکر کرده اند به عنوان مثال در گزارشهای مهندسین مشاور اعداد 12 لیتر برای هر کیلوگرم گوشت تولیدی را ذکر کرده اند و یا 3/0 تا 4/0 متر مکعب برای هر گوسفند ذکر کرده اند ولی این اعداد که توسط بیشتر شرکتهای مهندسین مبنای طراحی قرار می گیرد براساس کار کشتارگاههای خارج از کشور می باشد .

بدیهی است که روش و سیستم کشتار در کشورهای مختلف متفاوت است و نحوه بررسی کار و صنعتی بودن یا نبودن در میزان فاضلاب تولیدی بسیار موثر است و این اعداد نمی تواند الگوی مناسب جهت طراحی در ایران قرار گیرد . نخستین میزان فاضلاب تولیدی کشتارگاها می تواند از دو روش برآورد میزان آب مصرفی و اندازه گیری توسط سرریز مثلثی شکل که در مسیر کانالهای خروجی فاضلاب کار گذاشته می شود صورت گیرد .

کیفیت فاضلاب :

بطور کلی منشاء فاضلاب صنعتی کشتارگاه موارد زیر می باشد .

1- فاضلاب مرحله ذبح که شامل مقدار زیادی خون با BoD بسیار بالا می باشد

2- فاضلاب عملیات قبل از پوست کنی که هنگام جدا سازی سر و پاچه بوجود می آید .

3- فاضلاب بوجود آمده هنگام باز کردن شکم ومحتویات آن که شامل خونابه ، ذرات چربی و مواد جامد می باشد .

4- فاضلاب قسمت تخلیه محتویات روده

5- فاضلاب قسمت تمیز کردن شکمبه که حاوی مواد جامد و نیز مواد شناور مثل ذرات گاه می باشد .

6- فاضلاب شستشوی سالنها

7- فاضلاب شستشوی سکوی باربری و کف کامیون

روشهای زیر جهت کم کردن بار آلی فاضلاب کشتارگاه پیشنهاد می شودکه :

– جدا سازی و بازیافت خون

– جدا سازی واحد تمیز کردن شکمبه و ته نشین کردن فاضلاب آن در یک حوضچه مجزا با زمان کوتاه

– بکار بردن شبکه ها روی کانالهای کف سالن و جلوگیری از ورود تکه های گوشت و چربی به کانال

خون و مسئله بازیافت آن :

یکی از عوامل که بار آلی فاضلاب کشتارگاه را بسیار بالا برده خون گوسفند و گاو در هنگام ذبح می باشد به دلیل داشتن مواد آلی زیاد دارایBoD خیلی بالاست امروزه در کشتارگاه های صنعتی به هیچ وجه خون را وارد فاضلاب نکرده بلکه آنرا باز یافت و جدا سازی می کنند .

بهر حال خون در هنگام بازیافت به صورتهای زیر به مصرف می رسد .

– تخلیص و جدا سازی پروتئین

– خشک کردن در شرایط خاص و به عنوان یک ماده افزودنی جهت خوراک دام و طیور

– استفاده از آن در کودسازی به روش سنتی

– استفاده از خون در فرایند کمپوست

– استفاده از خون و امعاء و احشاء بعنوان ماهی در حوضچه های پرورشی بعضی از انواع ماهی مثل قزل آلا

اقدام دیگری که میتوان جهت جدا سازی خون و کم کردن بار آلی فاضلاب انجام داد این است که خون را جدا سازی نموده ودر یک واجد مجزا ترقیق و ترتیب شیمیایی نموده که البته خود نیاز به یک تاسیسات جداگانه داشته که بسیار گران تمام می شود .

با توجه به اینکه معمولاً مدیریت اداره کشتارگاه ها با شهرداری ها می باشد شهرداری می توانند در صورتیکه در برنامه آتی دفع زباله کمپوست سازی نیز وجود دارد از خون درفرایند کمپوست استفاده نماید که بنظر می رسد بهترین روش خواهد بود .

جهت جدا سازی و بازیافت خون بایستی اقدامات زیر انجام شود .

-تخصیص دادن یک قسمت از کشتارگاه جهت ذبح

-احداث کانال جهت هدایت خون به مخزن مربوطه

-تهیه و نصب یک مخزن در محل مناسب جهت جمع آوری خون

روش تصفیه فاضلاب کشتارگاهها :

روش تصفیه این نوع فاضلاب ها به طور عمده روش تصفیه بیولوژیکی می باشد . استفاده از ته نشین مقدماتی برای کاهش ضایعات و مواد معلق و شناور مفید می تواند باشد ولی بطور عمده روش تصفیه بیولوژیکی بر کاهش بار آلی فاضلابها مطرح خواهد بود . به دلیل بالا بودن غلظت BOD فاضلاب استفاده از سیستم های دو مرحله ای برای رسیدن به استاندارد های قابل قبول تقریباً ضروری است .

سیستم های لاگونی – هوازی – لجن فعال – هوادهی گسترده – هوادهی تدریجی – هوادهی متعارف – هوا دهی مرحله ای – هوا دهی لجن برگشتی –تثبیت تماس – فرایند کراس – راکتورهای غیر هوازی .

انتخاب روش تصفیه :

بطور کلی عواملی که در انتخاب روش تصفیه موثر می باشد عبارتند از :

1- هزینه کلی شامل اجرا و بهره برداری

2- قابلیت اجرا از نوع تکنولوژی بکاررفته و شرایط محیطی

3- مشخصات بهره برداری

4- تجهیزات مورد نیاز

5- سطح تکنولوژی محل

6- تاثیر تغییرات ظرفیت فاضلاب و توسعه آینده سیستم

7- درجه تصفیه

با توجه به موارد بالا و شرایط فعلی کشور و بخصوص شهرداری های کوچک بایستی تصفیه خانه ای راه اندازی شود که با توجه به غلظت بالای فاضلاب کشتارگاه راندمان بسیار بالایی داشته باشد و عملیات بهره برداری و نگهداری آن ساده باشد .

بطور کلی با دو کارگر معمولی بتوان آنرا نگهداری و بهره برداری کرد . و تا حد ممکن نیاز به هزینه های ارزی و ریالی بالا نداشته باشد و جهت نیل به این اهداف بایستی سعی کرد که تصفیه خانه تا حد امکان نیازمند تجهیزات میکانیکی و ماشین آلات پیشرفته نبوده و در صورت نیاز از تجهیزات و وسایل استفاده شود که بهره برداری و نگهداری آن ساده باشد و امکان ساخت و تعمیر و تهیه لوازم یدکی آن در داخل کشور فراهم باشد و ساخت و تعمیرات آنرا در سطح وسیعی در کشور انجام دهند . روشهای از نظر نیاز تجهیزاتی به گونه ای دسته بندی شده اند که روش هوادهی ممتد و انواع آن در اولویت اول قرار دارند یعنی نیاز این روش به تجهیزات در کمترین حد نسبت به سایر روشها می باشد .

اثرات فاضلاب و ضایعات دامی بر محیط زیست :

فاضلاب این منابع به دلیل پراکنده شدن باکتریها و ویروسهای بیماریزا وهمینطور آلوده شدن آبها سحطی و زیرزمینی و تجمع حیوانات موذی تهدید کننده سلامت افراد جامعه می باشد .

فاضلاب کشتارگاهها دلیل داشتن رنگ و و کدورت جلوه زشت و ناپسندی را ایجادمی کندمیزان مواد ایجاد کننده بو ممکن است به حدی باشد که اثرات نامطلوبی را به محیط زیست انسانی بوجود آورد .

بدلیل دارا بودن BoD,CoD بالا. اکسیژن محلول رودخانه بطور چشمگیری کاهش یافته و باعث از بین رفتن ماهیان آبزی می گردد . این عامل حتی در پدیده شکوفایی جلبکها نقش بسزایی داشته و مرگ ماهیان را دو چندان می کند .

خوشبختانه اخیراً در کشتارگاههای طیور ضایعات بازیافت شده و با عملیات پخت بصورت پودر گوشت برای درست کردن غذای طیور آبزیان و دامداری بکار می رود .

استخوان دامها نیز برای استفاده از پودر استخوان بکار برده می شود ولی این روش به دلیل سوزاندن استخوانی باعث آلودگی هوا شده و حتی بوی ازاد دهنده آن منطقه اطراف خود را تحت الشعاع قرار می دهد .

با توجه به موارد فوق می توان اینگونه استنباط کرد که با توسعه اطلاعات فن آوری می توان اغلب مشکلات زیست محیطی را مهار کرده و یک توازن معقول بین تکنولوژی و حفظ محیط برقرار کرد .

مشخصات فاضلاب تولیدی کشتارگاه بر حسی ساده و پیچیده بودن آنها متفاوت است . منبع تولید فاضلاب کشتارگاههای دامی و طیور قسمت ذبح حیوانات ، شستشو احیاء و احشاء وشستشوی زمین و سرویس های بهداشتی کارکنان می باشد .

فاضلاب کشتارگاه بسیار قوی بوده و با داشتن بار آلی بسیار بالا شامل خون و پروتئین و… باعث ایجاد مشکلات حاد در منطقه می گردد . فاضلابهای تولید شده در این صنایع وارد سیل ها ، رودخانه ها و مزارع مجاور می گردد و باعث آلودگی شدید این صنایع شده و خط آلودگی آبهای سطحی و زیر زمینی را به دنبال دارد .

از مهمترین شاخصهای الودگی فاضلاب این صنایع بالا بودن میزان TDS, COD , BOD رنگ و کدورت و الاینده های میکروبی می باشد .