سرج تانک
اين مخازن براي جلوگيري از فشارهاي نامطلوب كم و زياد به كار ميروند. هنگامي كه فشار بالارود مخزن ضربهگير اتمسفریک (Surge Tank) به صورت مخزن ذخيره عمل كرده و آب از خط لوله به داخل مخزن جريان مييابد. در هنگام كم شدن فشار مخزن ضربهگير اتمسفریک به صورت مخزن تغذيه عمل كرده و آب از مخزن به خط لوله جريان مي يابد.
مخازن ضربهگير اتمسفریک به دو دسته تقسيم ميشوند؛ مخازن ضربهگير يكطرفه (تغذیه) و مخازن ضربهگير دوطرفه (موجگیر) که مخازن ضربهگير دوطرفه براي كنترل فشارهاي كم و يا زياد و مخازن ضربهگير يكطرفه براي كنترل فشارهاي كم به كار مي روند.
مخزن ضربه گیر یک طرفه (تغذیه)
سطح آب در اين مخازن در تماس با اتمسفر قراردارد و لذا فشار سيال معادل فشار اتمسفر ميباشد، در اين مخازن خط گراديان هيدروليكي كه بيانگر فشار ديناميكي سيال داخل لوله انتقال است در بالاتر از سطح آب مخزن قراردارد. هم چنين در هنگام پديده ضربه قوچ جريان آب در هنگامي كه ارتفاع پيزومتريك به پايينتر از مخزن مي رسد، از مخزن تغذيه وارد خط لوله انتقال مي شود و از وقوع پديده خلاء زايي پيشگيري مي نمايد، به عبارت ديگر هيچ گاه در طي وقوع پديده ضربه قوچ، جريان آب از خط لوله به مخزن تغذيه برقرار نميشود و لذا اين مخازن تنها جهت مقابله با ايجاد فشارهاي منفي كاربرد دارد و در شرايطي كه فشارهاي مثبت غيرقابل تحمل در خط لوله پديد مي آيد اين مخازن كارايي لازم جهت استهلاك فشارهاي مثبت را ندارند.
ر طرح هاي آبرساني كه با توجه به پروفيل خط انتقال، فشارهاي منفي در ايستگاه پمپاژ حاصل ميشود و همچنين سطح آب در مخزن مكش از محور تلمبهها به طور قابل ملاحظهاي بالاتر قرار دارد، ميتوان از مخزن مكش به وسيله لوله ارتباطي(كنارگذر) به عنوان مخزن تغذيه استفاده كرد؛ با اين توضيح ميتوان گفت يكي از محلهاي قرارگيري مخزن تغذيه در محل ايستگاه پمپاژ مي باشد. محل مناسب و رايج ديگر براي قرا دادن مخازن تغذيه نقاط مرتفع مسير خط لوله است كه در آن ها فشار زودتر از بخش هاي ديگر مسير كاهش مي يابد.
يكي از معايب مخزن تغذيه آن است كه عمدتا اين مخازن در قلههاي مسير خط لوله انتقال و با فاصله قابل ملاحظهاي از ايستگاه پمپاژ احداث ميگردند و پيشبيني تمهيدات حفاظتي و نگهباني مستقل براي آنها ضروري است، بدين ترتيب براي هر يك از اين مخازن بايد محوطه حفاظت شدهاي تعبيه و ساختمان نگهباني، بهره بردار، امكانات برق مناسب در نظر گرفته شود. حصول اطمينان از پر بودن مخزن تغذيه در شرايط دايم ضروري است و بايد سطح آب مخزن به كمك لوله آبنماي مناسب در ديد بهرهبردار قرار داشته باشد و درصورت وجود يكه سامانه آبرساني مجهز به تجهيزات كنترل از راه دور، تراز اين مخزن بايد كنترل شود.
همچنين در مناطق سردسير كشور براي جلوگيري از يخ زدن آب داخل مخزن بايد مخازن در مكانهاي سرپوشيده نصب شوند درغيراين صورت بايد سامانههاي گرمايشي و همچنين عايق كاري بدنه مخزن مورد توجه قرار گيرد.
مخزن ضربهگیر دو طرفه (موجگیر)
مخازن موجگير مشابه مخازن تغذيه مي باشند با اين تفاوت كه علاوه بر امكان ورود جريان آب از مخزن به سمت خط لوله، شرايط ورود جريان آب از خط لوله به مخزن نيز فراهم ميشود. سطح آب در اين مخازن مشابه مخازن تغذيه در تماس با اتمسفر بوده و لذا فشار سيال معادل فشار اتمسفر مي باشد.
رقوم استقرار و قرارگيري اين مخازن منطبق بر خط گراديان هيدروليكي است و لذا بايد در محاسبات هيدروليكي و ضربه قوچ در شرايط مختلف كاري، بررسي و دقتهاي لازم انجام پذيرد. در هنگام ايجاد پديده ضربه قوچ به محض كاهش يا افزايش فشار خط لوله، خط گراديان هيدروليكي حركت مي نمايد كه به تبع آن جريان آب در مخزن موج گير به حركت در مي آيد. درصورتي كه فشار موج مثبت در خطوط لوله انتشار يابد، آب از خط لوله به طرف مخزن جريان مي يابد و بالعكس در صورت انتشار امواج منفي، آب از مخزن موج گير به خط لوله هدايت مي شود. بدين ترتيب ملاحظه مي شود كه مخازن موج گير هم براي مقابله با فشارهاي منفي و هم فشار مثبت كارايي دارد.
مخازن موج گير تنها در نقاطي از خط لوله قابل استفاده مي باشد كه بتوان با ارتفاع مناسب و قابل قبول سطح مخزن را هم سطح خط گراديان هيدروليكي اختيار كرد.